Haleh Esfandiari hala tutuklu…
Amerika’nın ünlü düşünce kuruluşu Woodov Wilson Center’ın İran asıllı Amerikalı araştırmacısı, Orta Doğu Bölge Müdürü, Dr. Haleh Esfandiari 8 Mayıs 2007’den beri İran’da tutuklu.
Esfandiari, 93 yaşındaki hasta annesini ziyaret için geçen yılın sonunda İran’a gider. 30 Aralık 2006 tarihinde havalimanından ayrılırken ‘kimliği belirsiz’ kişilerce önü kesilen Araştırmacının, pasaportuna ve eşyalarına el konur. Bu tarihten beri İran’da zorunlu olarak ikamet eden ve ülke dışına çıkışına izin verilmeyen Esfandiari, 8 Mayıs’ta ‘İran aleyhine casusluk yaptığı’ iddiası ile tutuklanır. Haleh, halen İran’da, siyasi suçluların kaldığı meşhur Evin Cezaevinde tutulmaktadır.
Haleh’le ilgili girişimler ancak tutuklandığı tarihten itibaren ivme kazanmış, fakat araştırmacı maalesef hem orijini hem de araştırma konuları pek çok kesimi rahatsız ettiği için dünya kamuoyundan yeterli desteği alamamıştır.
Esfandiari vakası, İran asıllı Kanadalı düşünür Ramin Jahanbegloo’nun durumuna çok benzemektedir. Ramin, 2006 yılı içerisinde, İran’a karşı casusluk yaptığı iddiası ile tutuklanmış, daha sonra, uluslararası toplumda aylarca süren protestolar ve İran’ın istediği ‘itiraflarda’ bulunmasıyla serbest bırakılmıştı.
Aynı şekilde, Haleh’ten de, tutuklanmadan önce (İran’da zorla alıkonulduğu yaklaşık dört ay süresince), İran rejiminin yıkılması amacıyla, İran’ın düşmanları lehine ajanlık yaptığının itirafı istenmiştir. Haleh ‘itirafı’ reddedince tutuklanmıştır(1).
Haleh Esfandiari kimdir?
İran asıllı araştırmacı Haleh, ABD’nin en önemli Orta Doğu uzmanlarındandır.
Analizleri ile partiler üstü kalmayı başaran Haleh (ne İsaya ne Musaya yaranan yapısı ile) Cumhuriyetçiler kadar Demokratlarında nefretini kazanmış olsada, Orta Doğu konusundaki ‘bölge bilgisi’, kendisini Washington’da vazgeçilmez kılmaktaydı(2).
Filistin, İran, Suriye ve Irak konularında uzman olan 67 yaşındaki araştırmacı, politik analizlerinin yanısıra Orta Doğu’da Kadın, İran Rejimi, Filistin İntifadası, Filistinli Göçmenler, Orta Doğu Tarihi vb konularda çeşitli araştırmalar yayınlamıştır.
Haleh’in çalıştığı Wilson Center’in başkanlığını ABD Kongresinde Demokrat Temsilci olarak görev yapan Lee Hamilton yapmaktadır.
Haleh’le tanışmamız, 2004 yılında, Irak’ta Bağdat’ta gerçekleşti. Haleh Bağdat’a gelince, benimde Bağdat ziyaretlerimde ikamet ettiğim (2004 yılında havan topu saldırısına uğrayan, 2005 başında ise bomba yüklü araçla yapılan saldırı ile yıkılan) Al Hamra Otel’inde kalıyordu.
Al Hamra’da tanıştığım Haleh’le dostluğumuz zaman içerisinde gelişti. Pek çok batılı Orta Doğu analistine göre (bu bölge tandanslı olmasının avantajı ile), olaylara farklı pencereden ‘bağımsız’ bakmayı başaran yazar, Washington’da kelimenin tam anlamıyla bir ‘ayrık’ otuydu.
El Masri sonrası Irak(3) yazımızda yer alan ‘Kadınlar Ön Saflarda’ yorumumuz da, Haleh’in ilettiği kıymetli bilgilerin ışığında hazırlanmıştı.
Haleh neden tutuklandı?
Haleh Esfandiari’nin tutuklanmasında, İran’daki sistem içi rekabetin rol oynadığı hatta Esfandiari’nin, Ahmedinejad’ın iktidar mücadelesindeki rakibi olan İran’ın eski Cumhurbaşkanlarından Haşimi Rafsancani’nin kızı Faizah Haşimi ile yakın ilişki içinde bulunmasının tesiri olduğu iddia edilmektedir.
Tüm bu iddiaların yanı sıra Haleh’i ve tutuklanmasını önemli kılan, ABD’nin 2007 başlarında Irak’ta politika değişikliğine gitmesine sebep olan ‘Baker-Hamilton-Reports’un yazarlarından birisi olmasıdır.
Haleh, raporun sosyal gelişmeler (direnişin sosyal yorumu) ile Irak’ta gelişen Rusya-İran ittifakının analiz edildiği bölümleri hazırlamıştı.
Haleh’e göre, 2006 sonuna kadar, Irak’taki koalisyon idaresi çok tehlikeli bir oyun oynuyordu. Ülkede etkin olan aşiretlerin direnişçilerle irtibatlarını kesmeleri ve koalisyonu desteklemelerini sağlamak üzere, aşiretlere ihale edilen projeler beklentilerin tersine sonuçlar doğurmuştu.
Aşiretler, ihale almak için, direnişçilere desteği bir şantaj aleti haline getirmiş, bu durumda ABD’nin ‘ihale oyununun’ tersine dönmesine yol açmıştı.
Haleh, Baker-Hamilton raporunda ayrıca, Irak’ta savaş öncesi dönemde, Saddam yönetimi ile yaklaşık 40 milyar dolarlık petrol anlaşmaları yapan Rusya’nın, yeniden Orta Doğu petrol oyununda yer almak için İran ile gizli bir ittifak gerçekleştirdiği ve direnişi İran üzerinde desteklediği tezini ortaya atmıştı.
Haleh neden tutuklandı sorusunun cevabı da tahmin ediyorum İran-Rusya ittifakının deşifre edilmesinde gizlidir.
Destek neden az?
Haleh, İran’da daha önce tutuklanan Ramin’e oranla dünya kamuoyundan yeterli desteği görememiştir.
Analizlerinde, ABD’yi değil, Orta Doğu ülkelerini; İsrail’i değil, Filistin’i desteklemesinin cezasını çeken Haleh’e en önemli destek Amerikalı Müslümanlardan gelmiştir. Haleh için bir kampanya başlatan American Islamic Congress,kurumuna daha sonra sırasıyla Ibn Khaldoun Center, the Initiative for Inclusive Security, Freedom House ve the Kuwaiti Economic Society katılmışlardır.
Ne yapalım?
Eğer sizde Haleh’i, ama onun nezdinde ‘objektif’ davranıp, güçlüye karşı doğruyu söyleyenleri desteklemek istiyorsanız ‘Free Haleh – Haleh’e Özgürlük’ kampanyasına katılabilirsiniz.
Yapmanız gereken, http://campaigns.aicongress.org/?id=haleh adresinde hazır bulunan ve İran Devlet Başkanı Ahmedinejad, İran Dini Lideri Ali Hamaney ve İran’ın BM Temsilcisi Cevat Zarif’e gönderilecek olan mektubu imzalamak.
--------------------------------------------------------------------------------
1. Konuyla ilgili detay bilgi için lütfen okuyunuz
http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?fuseaction=news.item&news_id=236704,
http://time-blog.com/swampland/2007/05/haleh_esfandiari_soft_hostage_1.html
http://www.usatoday.com/news/world/2007-05-08-jail-iran_N.htm
2. Haleh’in detay biografisi için lütfen bakınız
http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1426&fuseaction=topics.profile&person_id=8940
3. http://onpunto.com/ShowBlog2.aspx?Web=thenewport&CId=50817
